|
Александр Алга
Вăрçă туррин симфонийĕ
Сасартăк, лăш ÿкрĕ те шурă шăналăк,
Мухтавлă "Катюша" пуçларĕ юрра.
Сасартăк ак уçăлчĕ, çиçрĕ çанталăк
Пин-пин çăлтăрпа ялтăра-ялтăра.
Пин-пин сасăпа тулчĕ янкăр тавралăх.
Тÿнккет-и тукмак, шăхăрать-и сăрнай, –
Пире савăнмалăх, юта тарăхмалăх
Тĕнче çаптарать пек ташша кĕвĕ май.
Çĕлен пек вут-çиçĕм çиçет-и хир урлă,
Çĕр çурăлнăн çатăртатать-и çырма,
Чăн тамăк пек урнăн улать пĕтĕм улăх,
Вăр-вар вăркăнас пек шавлать сĕм вăрмап.
– Пуçланчĕ, пуçланчĕ! – вĕрет ĕнтĕ шухăш.
Пуçланчĕ! – хĕрет кăварланнă чĕре.
Хăюллă куçсем ялтăраççĕ халь шухă,
Пăхаççĕ "тăпачă" тÿнккенĕ çĕре.
Унта çĕр çунать. Ун тăпри чĕрĕ юнлă.
Тăшман тытăнать йытăлла йынăшма.
Эсрелĕ пит-куçĕ кĕл пек хăрса юлнă,
Çапах та шутлать хăй тарса хăтăлма.
Тарать вăл, пуç каснă пек, урнă хир тăрăх.
Исленнĕ тути пуплешет: Майн гот!
Шарлатрĕ самант! Шухăшла ĕнтĕ, тарăх –
Ăçта мĕскĕн пуçăм? Ăçта манăн...
Çĕлен пек вут-çиçĕм çиçет-и хир урлă,
Çĕр çурăлнăн çатăртатать-и çырма,
Чăн тамăк пек урнăн улать ĕнтĕ улăх,
Вăр-вар вăркăнас пек шавлать сĕм вăрман.
Хĕвел хĕм сапать ылтăнне хĕрхенмесĕр!
Ялтра тупăсем хушшинче, пĕр сăртра,
Патвар генерал, умĕнчен куç илмесĕр,
Ăста дирижер пек хăюллăн тăрать.
Çаплах янăрать, Çĕнтерÿ чысне туйнăн,
Хăватлă симфонин мухтавлă юрри.
Ăна шăратать пирĕн çулăмлă уйăн
Юратăвĕ – Вăрçă турри.
Мишши Уйăп
Аслă Çĕнтерÿ кунĕ
Хаваслă хыпар: Çĕнтерÿ! Çĕнтерÿ!
Çут çиçĕмĕн çиçрĕ Тăван çĕршыв çийĕн.
Çынсем пĕр-пĕрне саламлаççĕ хĕрÿ;
Урамсенче савăнăç, юрă сассийĕ.
Урамсенче халăх кĕрлет, хĕвĕшет,
Пурин те пĕр кăмăл, пĕр савăнăç çитнĕ.
Куçсем шывланни те паян килĕшет,
Çак аслă куна эпĕр çав тери кĕтнĕ.
Çак аслă куна кĕтсе Сталинградран
Берлин таран пирĕн салтак утăмланă.
Чĕррĕн вĕçертмесĕр хаяр хĕç-вутран
Ылханлă фрицсен эшкерне хăваланă.
Ăна кĕтсе халăх хастарлă ĕçре
Куллен çĕнтерÿ никĕсне никĕсленĕ.
Паян кашниех савăнма тивĕçре,
Кашниех çĕнтерÿшĕн мухтавлă ĕçленĕ.
Çĕнтертĕмĕр юнлă тискер тăшмана!
Тăшман çулĕ пулчĕ хура вилĕм çулĕ.
Çĕнтертĕмĕр ирсĕр çав çĕрçăтмана,
Вутпа вилĕм витĕр тухса çĕнтерÿллĕн,
Тулта çуркунне. Çĕнтерÿ çуркунни!
Çĕкленчĕ çиçсе Çĕнтерÿ çут хĕвелĕ.
Паян килĕшет ыткăнса чуптуни,
Паян пурте, пурте эпир пит телейлĕ.
Салам, çĕнтерÿçĕсене! Чыс, мухтав!
Салам сана аслă Çĕршывăмăр Çарĕ.
Сана, савăнса, салютлать-çке Мускав,
Пин тупă сасси ĕмĕрсем тăрăх кайрĕ.
Сире, çапăçса ÿкнĕ паттăрсене,
Чунтан тав туса асăнать тăван халăх.
Чĕри çумĕнче çутă ятăрсене
Вăл усрĕ килес ăрусем асăнмалăх."…"
1945
Александр Алга
* * *
Инçетре, Германи çĕрĕнче,
Уçă шуçăмлă иркÿлĕм
Ман ÿте пĕр тимĕр тирĕнчĕ.
Юнăм çунăхрĕ хĕрÿллĕн.
ÿкрĕм те пустав çерем çине,
Курăка хĕретрĕ юнăм.
Туйрăм вăйăм-халăм чакнине.
Темшĕн кăшт хурланчĕ чунăм.
Çав самант – нихçан манассăм çук –
Хĕр васкавлăн чупса пычĕ.
Вăйлăн-вăйлăн çиçĕм çиçнĕ чух
Улшăнмарĕ ун сăн-пичĕ.
Вăл-çке хăнăхнă хĕр аллипе
Сурана тирпейлĕн çыхрĕ.
Ăнсăртран çеç çăлтăр куçĕпе
Куçăмран чĕнмесĕр пăхрĕ.
Хĕр васкарĕ тепĕр çын патне...
Астăватăп – манас марччĕ:
Куçĕсем юратнă хĕр ятне
Асăнма хушса хăварчĕç.
1945
Петĕр Ялгир
Санитарка
Пирĕн санчаçреччĕ
Санитарка Галя.
Вут-хĕмре çÿретчĕ
Ротăпах хастарлă.
Эх, эс, Галя,
Санитарка Галя!
Вут-хĕмре çÿретчĕ
Ротăпах хастарлă.
Воин аманать-и,
Шур халатлă Галя
Вилĕмрен çăлатчĕ
Савнă йăмăк майлă.
Эх, эс, Галя,
Шур халатлă Галя!
Вилĕмрен çăлатчĕ
Савнă йăмăк майлă.
Пултаруллă тусчĕ
Вунсаккăрти Галя.
Уншăн чĕрем çунчĕ
Ĕмĕр асăнмалăх.
Эх, эс, Галя,
Вунсаккăрти Галя!
Уншăн чĕрем çунчĕ
Ĕмĕр асăнмалăх.
Миршĕн чунне пачĕ
Санитарка Галя.
Пултăр унăн ячĕ
Ĕмĕрех мухтавлă.
Эх, эс, Галя,
Санитарка Галя!
Пултăр унăн ячĕ
Ĕмĕрех мухтавлă!
1942
Петĕр Ялгир
Шăплăх минучĕ
Анлă Атăл çинче, Сталинград патĕнче, Ӳкме тиврĕ маттур воинсен. Ахальтен-им вара Чуппине чакарать Вичкĕн çил те вăрçа асилсен? Вутлă Курск пĕккинче, Ленинград ункинче Хупăнман-им телейшĕн куçсем? Вĕсене асăнса, Тинкерсе анăçа, Шăпланаççĕ хавас шăпчăксем. Ешерен уй-хирсем Ан таптанччăр тесе, Хăшĕ хучĕ пуçне Берлинта. Вĕсемпе пĕр пулса, Янрататпăр сасса: Чĕрттерместпĕр хăрушă вута! Шăплăх минучĕ, Шăплăх минучĕ. Паттăрсене асăнатпăр паян. Шăплăх минучĕ, Шăплăх минучĕ. Вăрçă шавне вăл хуплатăр ялан!
|
Александр Артемьев
Вăрçăри уçланкăра
Çемçелет ман хытнă чунăм
Çакă юнлă вăрçăра
Асилсен сана, яш кунăм,
Ют çĕрти уçланкăра.
Траншейсем вĕçĕ-хĕррисĕр,
Окопсем йĕри-тавра.
Тар шăршиллĕ, илĕртÿсĕр
Вăрçăри уçланкăра.
Шăхăрать снаряд та пуля –
Çичĕ ют çилли кăра...
Кам чĕри хаваслă пулĕ
Çак кичем уçланкăра!
Ухлĕмлĕ çаран çулаççĕ
Сар хĕрсем халь улăхра,
Асăнса пире, юрлаççĕ
Йăлăмри уçланкăра.
Эпĕр те кунта юрлатпăр,
Савнисем, çĕршыв çинчен,
Çапăçма тупа тăватпăр
Тăшмана çĕнтериччен.
1944
Иван Малгай
Манас çук эс ăна
Пушă мар, çăмăл мар çав салтакăн хутаçĕ:
Пĕтĕм пурлăх пырать хăвпала яланах.
Сан çирен уртăнса вăл çÿрерĕ пулсассăн,
Ĕмĕрне те, нихçан манас çук эс ăна.
Похода кайнă чух, вăрăм çул утнă хыççăн
Паллă мар çырмаран шыв ĕçсе савăнан.
Шăрăхра, сивĕре йывăр тÿсрĕн пулсассăн,
Ĕмĕрне те, нихçан манас çук эс ăна.
Шăхăрса, ÿлесе çил вĕрет кассăн-кассăн,
Вăл сана та ласкать, вĕçтерет ыйхуна.
Кĕрхи каç окопра выртса куртăн пулсассăн,
Ĕмĕрне те, нихçан манас çук эс ăна.
Питĕ паллă, кĕске командирăн приказĕ,
Тухмалла çĕкленсе çĕмĕрме тăшмана.
Малтанхи çапăçу хăруш пулчĕ пулсассăн,
Ĕмĕрне те, нихçан манас çук эс ăна.
Ахăрса алхасать урнă йытă хаяррăн,
Пĕтересшĕн тĕппех сан тăван халăхна.
Ун тискер ĕçĕпе чуну кÿтрĕ пулсассăн,
Ĕмĕрне те, нихçан манас çук эс ăна.
Çавăнпа çапăçу хирĕнчен халь тухмастăн,
Паян кун та хĕрсе, паттăрла çапăçан.
Сахал мар фашистсен пуçне татрăн пулсассăн,
Ĕмĕрне те, нихçан манас çук эс ăна.
Çитес кун çитетех, пирĕн халăх хавассăн
Çĕнтерÿ уявне уявлать, савăнать.
Эс ăна манас çук пуçу сывă пулсассăн,
Емĕрне те, нихçан манас çук эс ăна.
1944
Яков Ухсай
* * *
Вăрçă кăварĕ витĕр вăркăнатăп.
Мана шыранă пек шилет тăхлан.
Анчах та эсĕ пĕр сехет кăна та
Тухмарăн, савнă тусăм, асăмран.
Сана курма паян çул çук, тăванăм.
Ман çулăм вут та çулăм ăшĕнче,
Ăна снаряд та бомба чаваланă,
Юлташăмсен чĕр юнĕ ун çинче.
Вăрçă уй-хирĕнче ем-ешĕл курăк
Шăтса ÿссессĕн, эпĕ таврăнăп,
Ирхи хĕвел хĕлхемĕ витĕр курăп
Çăра çаранлă хамăн таврана.
Пĕр утăм та тăрса юлмасăр вилĕм
Çÿрет, пăхать вăл ман çине.
Тен, килĕ вăл, вара мана хам килĕм
Кĕтсе уçаймĕ сăрлă хапхине.
Анчах, çĕре кĕрсен, ман ятăм юлĕ
Кăвар чĕлхеллĕ халăх асĕнче,
Мана аса илен юмах та пулĕ,
Чăваш юрри шăранĕ ман çинчен.
Сăпка юррисенче ман юлĕ ятăм.
Вăл йыхăрĕ хăюллăн çапăçма,
Мĕншĕн тесен çĕршывшăн эпĕ патăм
Вĕри вăя, хăватлă юнăма.
1943
Александр Лукашин
Солдатское мужество
Полковнику Валентину Сергеевичу Казакову
Чебоксарцы, чебоксарцы,
Мы помним Москву сорок первого года –
В бой прямо с парада вступала пехота.
Шли в лаве огня, перемешанной
с кровью, –
И мы сокрушили врага под Москвою.
Чебоксарцы, чебоксарцы,
А сколько нас пало у стен
Сталинграда?!
А сколько нас пало на склонах
в Карпатах?!
А сколько нас пули к земле пришивали? –
А мы в лазаретах опять воскресали.
Чебоксарцы, чебоксарцы,
А разве забудешь кавказские тропы,
Пожары в смолистых смоленских лесах,
Горячую кровь в опаленных окопах,
Героев с гранатой в застывших зубах?
Чебоксарцы, чебоксарцы,
Забыть невозможно народное горе –
Стоят обелиски на суше, на море
Тем, кто не вернулся с переднего края
На праздник Победы
Девятого мая!
Девятого мая!
Петĕр Ялгир
Фронтовик таврăнать
Симĕсрех поход хутаçĕ:
"Ут киле", – тет хуçине.
Шинель витĕр çутатаççĕ
Орденсем салтак çулне.
Ун çулне вĕсем çутатнă
Мускавран Берлин таран.
Тăшмана хĕрсе аркатнă,
Тухнă çĕнтерсе вутран.
Орденсем ун çутатасшăн
Халь Берлин – Канаш çулне.
Фронтовик кулать хаваслăн:
Таврăнать тăван ялне.
Çиçтерет ун куçĕ çиçĕм,
Яш чĕри кăлт-кăлт тăвать:
"Ах, мĕнле-ши ман савниçĕм,
Çывăхран çывăх тăван?"
Вагонра курать вăл тĕлĕк:
"Савнă хĕрĕ ытамра.
Сас параççĕ виçĕ хĕлĕх –
Хаклă тус калать тăмра".
Ыр тăмра аса илтерчĕ Çамрăка тăван çĕре. "Хăвăртрах унта çитесчĕ!" – Шухăш пуçĕнче вĕрет.
Иван Тенюшев
Эпир калатпăр
Эпир калатпăр: вăрçă хыççăн...
Анчах пĕлместпĕр, ун чухне
Хĕвел-и йăлтăртатĕ уççăн,
Е пулĕ сивĕ кĕркунне.
Пĕлместĕп эп юлап-и чĕрĕ,
Кам пулĕ çывăх ман юлташ,
Тăван çĕршывăмăн хăш хĕрĕ
Мана юратĕ кăмăлтан.
Пĕлетĕп эп хăш янкăс юрă
Хăватлăн янăрĕ ун чух;
Кам утĕ Мускавра маттуррăн
Уяв парачĕ пулнă чух.
Пĕлетĕп питĕ лайăх эпĕ:
Вăл вăхăт пулĕ ман уяв.
Эпир, шанатăп, çĕнтеретпĕр,
Çак кун, ĕненĕр, инçе мар.
1943 |
Алексей Афанасьев
Ан ман
Аякра вăл, аякра, инçе...
Çÿл тусем çинче шап-шурă юр.
Хĕвел ÿкнĕ ту сĕвекĕнче,
Чул юпа çинче, çут çăлтăр пур.
Ыталаннă каччă сар хĕрпе,
Чĕрисем тапаççĕ-çке пĕрле,
Сăнĕсем çиçеççĕ телейпе,
Куçĕсем пăхаççĕ пĕр тĕле.
Мĕншĕнех çак сăнÿкерчĕке
Çыпăçтарнă шурă чул çине?
Вилнĕ-ши-мĕн каччăпа пике,
Илнĕ-шим хура çĕр вĕсене?..
Çÿлĕ ту çинче кашлать вăрман,
Пăрлă ту çинчен шывсем юхаç,
Ăш çилсем килеççĕ кăнтăртан–
Иртнĕ çапăçу çинчен калаç...
Пулнă вăйлă çапăçу кунта,
Тупăсем чĕтретнĕ чул-тăва,
Ĕмĕрхи пăра вата-вата
Çавăрнă шарлак юханшыва.
Вĕлкĕшет çут çăлтăрлă ялав,–
Ун çинче çурла та мăлатук.
Пирĕн Гварди, вăйлă пул ялан!
Тăшмана çĕнтер те мала тух!
Тăшмансем арканнă та чăл-пар,
Çук, юлман тармашкăн ыр сукмак
Пур енчен те çунтарать кăвар,
Тĕксĕм вар кăна выртать умрах.
Нимĕçсен виллисене вара
Çăтнă тĕпсĕр, тарăн чул çыран.
Çĕнтерÿ çывхарнă вăхăтра
Пĕр гвардеец ÿкнĕ ураран.
Ĕмĕрлĕх куçне хупас чухне,
Пурнăçне суран сÿнтернĕ чух,
Ыталанă каччă çĕр питне–
Тăшмана нихçан та парас çук.
Савнă вăл хĕвеллĕ çĕршыва,
Ĕçлеме юратнă ачаран,
Телейне, таса юратăва
Вăл тăшманăн мăшкăлĕ туман.
Вилнĕ чух та вăл чĕри çинче
Тытнă чыслăн сăнÿкерчĕкне.
Сăнÿкерчĕкре: тăван çĕршывĕнче
Хăй юратнă кăмăллă пике.
Аякра вăл, аякра, инçе...
Çÿл тусем çинче шап-шурă юр.
Хĕвел ÿкнĕ ту сĕвекĕнче,
Чул юпа çинче, пĕр çăлтăр пур.
Эс ан ман ăна, пике, ан ман
Нихăçан сÿнми çав çăлтăра.
Вăл сана сыхланă пек тасан
Чĕрÿнте ун ыр ятне упра.
1948
Петĕр Хусанкай
Салтак сăмахĕ
Самана салтакĕ эпĕ:
Пăшалпа е перапа –
Пĕтиччен кун-çул хисепĕ
Хуралта эп тăрапах.
Çăмăл мар салтак кун-çулĕ:
"Çуртăм – çурăм хыçĕнче,
Чунăм – чĕрне вĕçĕнче", –
Тенине эс илтнĕ пулĕ.
Çĕнтерÿ пĕр аслă юрă,
Пĕр уяв пек пуличчен
Тар та юхрĕ, юн та юхрĕ,
Пуçĕпех пĕтни миçен!
Чи таса, илемлĕ, сывă
Ывăл-хĕрччĕ... Мĕн теес?
Çĕлĕк хыв, пуç тай, çĕршывăм:
Çавсемпе çĕнтертĕн эс.
Хаклă хак тÿлерĕн эсĕ
Сыхламашкăн ирĕке.
Е татах çапла тÿлес-и?
Ку ан пултăрччĕ текех.
Пулмĕ ку! Кăвар çунатлăн
Тухрăн эс вутран-кĕлрен,
Çĕнĕрен хăвна çуратнăн
Чунупа та çĕнелен.
Кун-çулне пурăнаймасăр
Сÿннисен ячĕпеле
Ывăлу-хĕру халь харсăр
Çĕкленет тÿпенелле.
Мĕльюншарăн-мĕльюншарăн
Пуç çухатнă çамрăксен
Ячĕсем, çунса кăваррăн,
Сасă паччăр пур енчен:
"Эй, этемлĕх! Пăх та курччĕ,
Ăнлансамччĕ хăвна ху.
Эпĕр – санăн шанчăкуччĕ,
Ĕмĕтÿ, пуласлăху.
Хăçанччен капла ку пырĕ?
Пур вăрçа та чармалли
Пĕр саккун хăçан-ха çырĕ
Хăйшĕн хăй этем алли?"
Эп çакна илтетĕп халĕ
Самана шăв-шавĕнче.
Сăмахне этемлĕх калĕ,
Çавăнта пырать тĕнче.
Ĕçлĕ кун-и е уяв-и, –
Парăм пысăк ман умра;
Яланах ăна туяп эп,
Сас парап хама кура.
Самана салтакĕ эпĕ:
Пăшалпа е перапа –
Пĕтиччен кун-çул хисепĕ
Хуралта эп тăрапах!
1965
Петĕр Ялгир
Окопсем
Тăшмана хÿтерсе
Куçрĕ полк малалла.
Акă, çĕн вырăнта
Окопсем чавмалла.
Кашниннех алăра
Пĕчĕкçеç кĕреçе.
Çĕнĕ хÿтлĕх пурте
Чакалатпăр хĕрсе.
Пулчĕ пÿрт пек окоп:
Тунката ак – сĕтел,
Пĕрене самантрах
Пулса тăчĕ тенкел.
Килти пек вырнаçса
Çирĕмĕр кĕç апат.
Ав, ракета каллех
Малалла йыхăрать.
Çĕн сăртлам йышăнса,
Йыш çĕрпÿрт ăсталать.
Фашиста çĕн çĕртен
Хăналать вутпала.
Эх, мĕн чухлĕ окоп
Халь тĕрлет таврана!
Кун пек тăвăн метро
Мускавран Берлина.
1944
Николай Сандров
Есть под Варшавой холм...
Есть под Варшавой холм На берегу сухом Прозрачного, как слезы, озерка. Он от цветов багрян, Что полит кровью ран, Чувашского покоит паренька. Он отдал жизнь в бою За Родину свою, За землю наших будущих друзей. И панночки идут. На грудь его кладут Цветы в знак благодарности своей. И головы склоня, Стоят в сиянье дня. Что им земля поведает о нем? Где жил, узнать нельзя. В одном уверен я, Что богатырь не дрогнул под огнем. Ты обойди весь свет, И где их только нет, Могил моих чувашских земляков! Багряные цветы – Что ран открытых рты – О подвиге кричат во тьму веков.
|
